Vawiin Dt 24.11.2019 Pathianni hi Baptist Kohhran chuan 'Rualbanlote Ni' atan kan hmang. Kan kohhrana thuhriltu Rbt B. Vanlalthuama thusawi laiin he hlahril hi ka lo luanliampui a, ka note book-ah ka ziak nghal nawk nawk a, heti hi a lo ni ta a ni.
Note: He hlahril hi rilru lama rualbanlo nia kan ngaihte pual a ni e
RAM HNIH RAM KHAT
Thlan chhungkuaa par mawi turin,
Thlan bika lo piang ka ni;
An khawvel ka luh phat aṭangin,
Ngaihven leh beng verh ka lo ni;
An tan chuan thin tiṭhawngtu niin,
Beisei loh chhingkhual ka ni.
An tlâng aṭangin min thlir a,
An nun zia reng ka pu si lo;
An fuke leh kimtlâng ang ka pu a,
An ngaihtuahna ṭawmpuiah min ngai si lo;
An tan chuan rualbanlo, vohbik ka ni a,
Awmzia reng neiah min ngai si lo.
Ka thlir ang hian an thlir ve lo va,
Ka ngaih ang hian an ngai hek lo;
An ngaih anga awma'n min duh a,
Ka lungtlukna an hre phak si lo;
An tih ang ti turin min beisei a,
Ka duhzawng a ni ṭhin si lo.
Ka khawvelah hian ka zalen a,
Ka khawvelah hian ka hlim a,
Ka khawvelah hian ka lawm a,
Ka khawvelah hian thinlung a hliam lo,
Ka khawvelah hian itsikna a awm lo,
Ka khawvelah hian lungrual lohna a awm lo.
An khawvela awm ka nih avangin,
Kaihhruai ngai mai ka ni a;
An duh dana awm a ngaih avangin,
Enkawl ngai mai ka ni a;
Ka thlirna tlang aṭang chuanin,
Rualbanlo, vohbik an ni zawk a.
Hei erawh an hre phak mawlh si lo,
Kan theihna an hmu thiam lo zawk a ni;
Anni khawvel zawng a kum hlun lo,
Keia ram erawh danglam lo ram a ni;
Hei hi ka ram hlun tur a ni lo,
Ka hmun hlun zawk chu VANRAM a ni.
(Muana Chhakchhuak 24.11.2019)
Sunday, November 24, 2019
Monday, February 11, 2019
SAVA - KAN RAM ROHLU
Sava veha ramsa pel thin hnam kan ni a, hmanlai hunah phei chuan ramvachal leh
pasalthaten ngaihsan an hlawh a; ram lama thangchhuah phei chu vantlang chunga
leng an ni thin. Hun a lo liam a, ramvachalten ngaihsan an hlawh ta lo va,
humhalh duhna rilru a lo lian telh telh a, ramsate pawimawhnain kan thinlungah
hmun a chang tam ta viau a ni. Hetih lai hian kan rama savate erawh dinhmun
hlauhawmah an la ding ta fan a, kan hman nun leh khawsak pawh changkang chho
viau tawh mahse savate nunna erawh a derthawng tulh tulh ni mai niin a lang.
Khawvel pumpui thlirin India hi sava chi hrang
tamna ram a ni a, kum 2016 khan India ram pumpuiah sava chi hrang 1266 awma
chhinchhiah a ni a, heng zingah hian chi 2 hi mang tawha ngaih niin chi 82 zet
chu khawvel pumpuiah pawh mang mai thei dinhmuna ding an ni. Mizoram hi sava
tamna hmun Indo-Myanmar bio-diversity hotspot an tih hmuna awm kan ni a, kan
ram chhungah hian sava chi hrang engzat chiah nge kan neih hriat la ni lo mahse
rintlak ber tura ngaih, “avibase” chhinchhiah danah chuan Mizoram chhungah hian
sava chi hrang 660 zet hmuh chhuah a ni tawh. Heng bakah pawh hian la
chhinchhiah loh la awm nual tura ngaih a ni. Heng sava chi hrang kan ramin kan
neihte zingah hian chi 26 chu khawvel pumpuiah pawh mang mai thei dinhmuna ding
an ni.
SAVA PAWIMAWHNA:
Kan khawvel sik leh sa awmdan dik taka
awmtirtu pawimawh tak chu kan thing leh mau, ramngaw te hi an ni. Kan
thingkungte an lo pun zelna tur leh ngaw khupa a awm theina tura tangkai ber mai chu savate hi an ni.
Mizoten thingkung kan tih chin zawng zawng deuhthaw hi a zirmite tawngkam takin
‘angiosperm’ an tih zinga mi a ni. Angiosperm chu sawifiah dan mawl thei ber
chuan par leh rah nei chi tiin a fiah mai awm e. Heng thingkungte hi anmahnia
lo pung mai an ni bik lo va, an rah chhunga chi atanga lo pung an ni ber.
Savaten thingkung pun zelna atana an hnathawhte thlir ta thuak ila.
1. Inthlahpunna
(pollination): Thingkung par chi a lo par hian, a parah a pa chi leh a nu
chi a awm thin. Par khata mi pawh ni se a nu chi leh a pa chi an intawn fuh loh
chuan chi tiak thei tur a insiam thei lo. Anmahni maia inpan thei an nih loh
avangin pawn lam atanga puitu an mamawh a ni. Hemi kawnga thawh hlawk ber chu
savate hi an ni.
2. A
theh darhna (dispersal): A nu chi
leh a pa chi a intawn hnuah pawh hian thingkung a lo nih theihna turin kawng
thui tak a la zawh a ngai. Thing chi awmze neia lak chhuah a nih hnuah hian a
lo to a, a than len theih nan tui, ni sa, lei tha leh hmun awl a mamawh a.
Hetianga thing chi theh darh tur hian nungchaten an put darh hi a pawimawh em
em a ni. Thing chi thenkhat chuan ramsa leh savate chaw kawng (digestive tract)
a kal tlang phawt hnua an ek chhuah loh chuan a tiak hlei thei lo a ni. Hetianga
thing chi pu darh tur hian savate chuan thui tak tak leh hmun zau tak takah
thlawhpui a, an theh darh thin avangin an pawimawh zual hle a ni.
3.
Enkawl zuina (care): Thing chi chu a lo insiam tan dawn atanga
thing kung puitling a nih thlengin natna hrik, rannung leh a ei chhe theitu chi
hrang hrang lakah ven leh enkawl reng a ngai. Sava tam zawk chuan an awmdan
tura Pathianin a lo ruat angin, heng thing ei chhetu chi hrang hrang hi chaw
atan a lo hmang ve hlauh thung a ni. An eizawnna hmun a nih ve tlat avangin
savate chuan thing chu a puitlin thlengin kawla ni chhuak chhiarin an awmchilh
a, a puitlin hnuah pawh a la chenchilh zui tlat a ni. Mithiamte zinchianna
atanga an thu khaikhawmna chu “Sava chi hrang a tam poh leh thingkung chi hrang
a tam a, sava tamna hmunah chuan ram bua pawh a insiam ngaw leh hma bik. Sava
tamna hmunah chuan thingkung a hrisel bik a, thingkung dam hun chhung pawh a
rei bik” tih hi a ni.
Tuesday, January 8, 2019
CHHUNGKUAA PA MAWHPHURHNA
Chibai u le! Chhungkuaa pa mawhphurhna chungchang kan zirho dawn a ni. Chhungkua chungchang hi chu sawi fiah leh chuan a ngai awm lo ve. Amaherawhchu, dilchhut taka zawhna –“Chhungkua hi engin nge din?” tih erawh chu chhan a har viau a, mihrang hrang chhan dan pawh a inang lo nuk ngei ang. Thinlung leh thisena inzawm tlat te, chhungkuaa a hranga khawsak hi chu ‘tuan leh mang’ ata tawh mihring nunphung a ni a, a la danglam chuang lo a ni. Amaherawhchu, khawtlang nunphung changkang leh danglam zelin chhungkaw awmdan a tidanglam ve zel a, a la danglam zel dawn bawk a ni.
Hun hlui (history) kan thlir let pawhin Pa ber chu chhungkuaa hotu leh roreltu, naupang zirna leh than lennaa mawhphurtu, chhungkaw khawsak phung leh ei leh bara mawh latu ber a ni thin. Hetih lai hian hnam thenkhatah chuan pa berin chhungkaw hotu nih a chan lohna pawh a awm ve bawk. Hun a lo liam zel a, mihring khawsak dan danglam zel avangin PA dinhmun pawh hi a tlahniam ve zel thei niin a lang. Chhungkaw enkawltu leh thuneitu a nihna chu hmeichhia (a nupui) a zirin a lo tlahniam ve thei khawp mai. Hei hi a chhan ber ni a lang, mithiamten an tih chu ‘ei leh bara thanna leh chhungkaw member-te tan mahnia intodelh theihna kawng lo inhawn chhoh tak vang” a ni. Hetiang hian chhungkua chu lo inher danglam hret hret mahse chhungkuaa PA dinhmun leh mawhphurhna hi chu a la danglam chuang lo va, a mawhphurhna a hlen theih loh chuan “Pa nih tling lo” tia sawi an la ni reng tho dawn a ni. Chhungkaw kalphung danglam deuh avanga PA mawhphurhna thenkhat chu midang kutah awm pawh ni se, Pa a nihna erawh tawmpui theih loh leh midang kuta hlan theih loh a ni.
Pa mawhphurhna kan sawi laia rilrua awm reng erawh chu, pa nei lo Nuin a ṭulpui te, chhungkaw ro rel hlei thei lova natna khuma enkawl ngaia awm mek Pa te an ni a; a ngaihthlak dan thiam pawh a tul viau mai. Sawi zo vek thei lo mah ila, Pa mawhphurhna hrang hrang heti hian sawi hrang dawn teh ang.
Subscribe to:
Posts (Atom)