Thursday, April 18, 2024

ZIRNA KAWNGA CHHAWR TLAK THIAMNA NEI KAN PUN THEIH NAN

 


 C. Lalhmingmuana

Mihring taksa, rilru leh thlarau a\anga a \ha ber, kawng hrang hrang hmanga l^k chhuah hi ZIRNA chu a ni e tiin Mahatma Gandhi khan a lo sawi tawh a. Chutia a \ha ber l^k chhuah chuan ram leh khawtl^ngah a \ha z^wngin nghawng a nei nasa thei hle d^wn niin beiseina lian tak a nei a ni. Chu tak chu tuna kan thupui pawhin a tum leh, thupui ruahmantu pawhin uluk taka ngaihtuah chungin, beiseina lian tak nen a rawn dah tih a lang reng mai.

Zirna kan tih hian zirna in (school/college) mai piah lamah, chhungkua leh kohhran, kan ni tin hna thawhnaa hriatna kan dawn kh^wm leh p>k chhuah thleng hian a huam a. Zir bing b$k neiin zirna inah chuan kan lut mai a ni. A b^k zawngah chuan kan nun pum \hatna tur kawng hrang hrang kan zir ta a ni.

Hetih rual hian, zirnain a tum ber chu mihringa thiamna leh theihna \ha ber l^k chhuah a ni kan ti tawh a, chu chu ram t^n pawh chhawr tl^k a nih ngei a \ul thung a ni. Tun \umah hi chuan zirna in b$k a\anga hl^wkna kan puak chhuah theih dan tur lam kan hawi b$k ang.

THIAMNA A PAWIMAWH

Lehkha zir s^ng aiin mi thiam kan mamawh a; zir s^ng bawk thiam bawk phei chu duhthusam a ni lehzual. Eng chen nge a zir tih aiin a zirlai a thiam em tih a pawimawh hle zawk a ni. Thiamna tak tak nei lem lova pass ve z>l ngawt pawh a awm theih hle ang.

Zirlai t^n mahni inen l>t a \ul hle a ni. Zirlai tam tak chu an zirlai thiam chuang si lovin zir dan \ha lo ber hmangin, eng nge an zir tih pawh hre thiam tak tak lovin an vawng (by heart) ngawt mai \hin a. Exam-naah chuan an ti\ha fu a ni thei a; mahse, thiamna tak tak a neih si loh chuan mahni a inbum a ni mai dawn a ni.

Zir tur buatsaih thu-ah hian kan mi thiamte an fimkhur hle a. P^wl hniam ber a\anga a s^ng ber thlengin, a zir turte kum leh rilru nena inph< t^wk turin zirlai hi buatsaih a ni \hin. Chumi hnuah pawh, a bikin a naupang lamah an zirlai an zir dan tur leh a zirtir dan tur thlengin an ruahman a. Chu chu zirlai chauh pawh ni lovin zirtirtu pawhin a hriat a ngai hle reng a ni.

P^wl hrang hranga zirlai bute hi indawta dahin fel taka inzawm chho tura duan a ni. Entir nan - pawl 9-a  zir tura ruahman kha p^wl 10-ah ring chhovin, zir nawn leh ngai lo tura lo thiam tura dah a ni. P^wl 9-a an lo thiam tawh tur chu p^wl 11 an zir hun at^n (a subject azirin) a pawimawh chho z>l a, zir nawn lehna hun an neih tawh loh avangin p^wl 9-a an zir chu a pawimawh ta hle a ni. Hemi a nih avang hian, naupangin p^wl an bawh k^n emaw, school lamah p^wl eng ber emaw zirtir lova p^wl eng ber emaw kum 2 an zirtir a nih chuan, zirlai kal z>lna turah ng>t a lo insiam d^wn a lo ni.

A bulth<m a\anga hre tura zir a, hre thiam chunga p^wl sawn z>l hian, thiamna chu kan tawn s^n ang z>lin a lo inchh>k muk ta \hin a ni. Hemi kalkawng hi tihbuai loh a pawimawh hle.

CHHAWR TLAK

A tir lama kan sawi ang khan, zirna chuan kan taksa, rilru leh thlarauva a \ha ber a rawn la chhuak \hin kan ti a. Chu huapzo zirna chu, a nih dan tur taka kalpui a nih chuan chhawr tl^k a lo ni mai dawn a ni.

Zirna in hi school, college, university mai bakah, hna at^na zir bingna hmun bik (vocational institute) a awm leh a. Hna thawk thei tura training-na hmun pawh a awm thluah mai bawk. Heng hian a tum ber chu hna thawk thei tura zirlai buatsaih a ni. A zirlai azirin hun rei vak lo a\anga rei deuh thleng pawha zir ngai a ni thei. Chung hmuna zirte chu, a bikin, an zir zawh veleh a takin an zirlai chu an hman nghal d^wn avangin an thiam ngei a pawimawh a. Chhawr tl^k ngei tura training an  neih a \ul hle.

Changkannain hma a rawn s^wn zel a, hnathawhna zawng zawng deuhthawah computer kan hmang nasa ta. Computer kan hman bakah software hrang hrang a lo chhuak a, mi inzir peih tan lo chuan chhawr tl^k lovah a \an theih mai dawn a ni. Chuvangin, zirna piah lama hna thawk m>kte t^n pawh zirna kan chhunzawm zel a ni tih hriain, mahni hna \heuhah kan inzir zel a \ul tak meuh a ni. Kan inzir peih loh zawngin hnawksak, mi dang tan pawha \angkai lo kan ni thuai mai dawn a ni.

Eng hna pawh thawk ila, eng zirlai pawh zir ila, rinawm leh dik taka kan thawha kan zir chuan chhawr tl^k kan ni thei ngei ang. Martin Luther King Jr. thu sawi ropui tak mai chu, “Tual phiah hna thawktu chuan Michelangelo-an uluk taka mi lem a ziak ang te, Beethoven-a hla phuah ang leh Shakespeare-an hlahril a ziak tluk zetin uluk takin tual chu phiat sela. Lei leh vana mipuite pawhin ding meuhin ‘hetah hian tual phiattu ropui, a hna tlin zet mai a awm e’ an tih hial tura fai leh ulukin phiat rawh se” tih hi a ni.

Mahni zirlai leh hna \heuhah hian rinawm taka kan awm a, Pathian t^na thawk leh zir anga kan tih phawt chuan, mi dang pawhin min hriatpui khawpa chhawr tl^k kan ni thei ngei ang.

“Lalpa chu ring la, thil \ha ti rawh. He ramah hian awm la, rinawmna um zel rawh” Sam 37:3

No comments:

Post a Comment